Fundacja rodzinna to nowoczesne i coraz chętniej wybierane rozwiązanie służące uporządkowaniu spraw majątkowych w dłuższej perspektywie – szczególnie w rodzinach prowadzących działalność gospodarczą lub dysponujących istotnym majątkiem prywatnym. Jej głównym celem jest nie tylko ochrona zgromadzonego kapitału, ale również zapewnienie jego płynnego i uporządkowanego przekazania kolejnym pokoleniom, bez konieczności dzielenia majątku czy ryzyka jego dezintegracji.

To narzędzie pozwala na oddzielenie własności od zarządzania oraz od świadczenia korzyści, dzięki czemu fundator może jasno określić, w jaki sposób i w jakich proporcjach majątek ma być wykorzystywany przez beneficjentów – zarówno w czasie jego życia, jak i po jego śmierci. Przejrzysta struktura działania fundacji rodzinnej zapewnia również większą odporność na konflikty rodzinne i zewnętrzne zagrożenia (np. roszczenia wierzycieli).

Jednak aby fundacja rodzinna rzeczywiście spełniała swoją funkcję i przynosiła korzyści – zarówno sukcesyjne, jak i podatkowe – konieczne jest dokładne zrozumienie przepisów dotyczących jej opodatkowania. Kluczowe znaczenie mają kwestie związane z wniesieniem majątku do fundacji, zasadami opodatkowania jej działalności bieżącej, regułami dotyczącymi wypłat świadczeń oraz ewentualnymi konsekwencjami podatkowymi przy sprzedaży aktywów czy inwestycjach zagranicznych.

Kwestia opodatkowania fundacji rodzinnej zyskuje więc na znaczeniu nie tylko z perspektywy planowania sukcesji, ale również jako element strategii podatkowej. Właściwe zaprojektowanie fundacji – zgodnie z przepisami, ale również z uwzględnieniem możliwych zmian legislacyjnych – może przynieść znaczną oszczędność podatkową, a jednocześnie zapewnić stabilność finansową rodzinie na pokolenia.

Podatki w fundacji rodzinnej

Wniesienie majątku – neutralność podatkowa

Wniesienie majątku (pieniądze, nieruchomości, udziały) do fundacji rodzinnej nie rodzi obowiązku zapłaty PIT ani CIT. Jest to czynność neutralna podatkowo, co sprawia, że już na etapie założenia fundacji można skorzystać z preferencji podatkowych.

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy przekazywane są składniki majątku wykorzystywane wcześniej w działalności gospodarczej – wówczas może pojawić się obowiązek zapłaty VAT. Jeżeli jednak mamy do czynienia z przekazaniem przedsiębiorstwa jako całości, obowiązek ten nie występuje.

Reżim CIT – głęboka ochrona funduszu

Fundacja rodzinna objęta jest szczególnym reżimem podatkowym – co do zasady nie płaci CIT od bieżących przychodów, o ile jej działalność mieści się w ustawowym zakresie (np. zarządzanie majątkiem, wynajem, inwestowanie kapitału).

W przypadku jednak prowadzenia działalności niedozwolonej, np. handlu towarami lub świadczenia usług na rynku, dochód taki jest opodatkowany stawką CIT 25%. Dodatkowo, jeśli fundacja wynajmuje składniki majątku osobom powiązanym (np. beneficjentom), zastosowanie ma stawka 15% CIT.

Fundacja musi prowadzić księgowość oraz podlega obowiązkowi badania sprawozdań finansowych (audyt) – najrzadziej raz na 4 lata.

Wypłaty dla beneficjentów – moment opodatkowania

Podstawowy moment powstania obowiązku podatkowego następuje przy wypłacie świadczeń beneficjentom. Fundacja potrąca zryczałtowany CIT w wysokości 15%.

Jednak osoby należące do tzw. grupy zerowej (małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie) są zwolnione z opodatkowania – nie płacą podatku od otrzymanych świadczeń.

Beneficjenci z dalszych grup podlegają opodatkowaniu – najczęściej według stawki 15%, a w niektórych przypadkach (np. osoby spoza rodziny) może być to 10%.

Brak podatku od spadków i darowizn

Ogromnym atutem fundacji rodzinnej jest fakt, że świadczenia wypłacane beneficjentom nie podlegają podatkowi od spadków i darowizn. To oznacza, że zamiast płacić nawet 20% podatku od przekazanego majątku – jak ma to miejsce w klasycznych darowiznach – można skorzystać z preferencyjnych rozwiązań w ramach fundacji.

Dywidendy

Fundacja rodzinna może inwestować również za granicą – np. w udziały spółek kapitałowych i otrzymywać z tego tytułu dywidendy. W Polsce są one zwolnione z CIT, o ile spełnione są warunki ustawowe (np. posiadanie co najmniej 10% udziałów przez odpowiedni czas).

Sprzedaż aktywów 

Sprzedaż aktywów (np. nieruchomości, udziałów) może generować konieczność zapłaty podatku dochodowego, jeśli organ podatkowy uzna, że zakup tych aktywów był dokonany z zamiarem odsprzedaży.

W takim przypadku, nawet po kilku latach od nabycia, zrealizowany zysk może zostać opodatkowany według stawki 25% CIT. Warto więc już na etapie zakupu analizować intencję i cel nabycia majątku.