Czy da się zbudować od zera miasto przyszłości, które nie tylko nie zanieczyszcza środowiska, ale i redefiniuje sposób, w jaki żyjemy, pracujemy i podróżujemy? Arabia Saudyjska wierzy, że tak. NEOM to jeden z najbardziej ambitnych projektów urbanistycznych w historii ludzkości — megamiasto bez samochodów, bez emisji CO₂ i bez kompromisów. Brzmi jak science fiction? To się już dzieje.

Czym jest projekt NEOM?

NEOM to nie tylko projekt architektoniczny — to całkowicie nowa wizja cywilizacji, próbująca od zera zdefiniować, jak powinien wyglądać świat przyszłości. To region przyszłości, który ma łączyć najnowsze osiągnięcia technologiczne, zrównoważony rozwój i ultranowoczesną urbanistykę w jednym, spójnym ekosystemie.

Projekt powstaje na północno-zachodnim wybrzeżu Arabii Saudyjskiej, w strategicznej lokalizacji — między Europą, Azją i Afryką, z dostępem do Morza Czerwonego i Kanału Sueskiego. Tereny przeznaczone pod NEOM mają powierzchnię ponad 26 000 km², co czyni je większymi niż np. Izrael, Kuwejt czy Albania.

Nazwa „NEOM” to świadome połączenie dwóch światów. Pierwsza część – neo – pochodzi z greki i oznacza „nowy”. Druga – m – to inicjał arabskiego słowa mustaqbal (مستقبل), czyli „przyszłość”. Razem tworzą hasło: „Nowa przyszłość” – zarówno w sensie symbolicznym, jak i dosłownym.

Projekt został oficjalnie ogłoszony w 2017 roku przez księcia Mohammeda bin Salmana, de facto przywódcę Arabii Saudyjskiej i głównego architekta narodowej strategii Wizja 2030. Strategia ta ma na celu przebudowę saudyjskiej gospodarki, która od dekad opierała się niemal wyłącznie na eksporcie ropy naftowej.

Wizja 2030 zakłada dywersyfikację dochodów państwa, rozwój sektora technologii, edukacji, turystyki i inwestycji zagranicznych — a NEOM ma być najbardziej spektakularnym symbolem tej transformacji.

To nie tylko projekt urbanistyczny, ale też ideologiczny manifest, pokazujący, że Arabia Saudyjska chce zerwać z wizerunkiem konserwatywnego państwa roponośnego i stać się nowoczesnym liderem Bliskiego Wschodu — zarówno pod względem gospodarczym, jak i technologicznym.

---

Gigantyczna skala – nie tylko miasto, ale cały region

NEOM nie jest „miastem przyszłości” w tradycyjnym znaczeniu. To kompletny region futurystyczny, zbudowany od podstaw jako samowystarczalny ekosystem, który ma połączyć najnowocześniejsze miasta, centra technologiczne, obiekty przemysłowe, kurorty turystyczne i przestrzenie przyrodnicze w jednej, logicznie zaprojektowanej strukturze.

Cały obszar NEOM-u obejmuje 26 500 km², co oznacza, że jest większy od Belgii, ponad dwukrotnie większy od Kuwejtu i mniej więcej równy całej aglomeracji Tokio. W ramach tej przestrzeni powstaje kilka autonomicznych, ale powiązanych ze sobą projektów – każdy o innej funkcji i tożsamości.

🔹 THE LINE – rewolucja urbanistyczna

To najbardziej rozpoznawalny i przełomowy element NEOM-u, który już teraz budzi globalne zainteresowanie i kontrowersje. THE LINE to miasto-linia, czyli ultrawąska, rozciągnięta na 170 kilometrów struktura o wysokości 500 metrów i szerokości zaledwie 200 metrów.

Celem jest stworzenie miasta całkowicie pozbawionego ulic i samochodów. Komunikacja odbywać się będzie pionowo (windy, tunele) i poziomo (superszybkie koleje, chodniki), a wszystko w zasięgu maksymalnie 5-minutowego spaceru od mieszkania.

THE LINE ma pomieścić do 9 milionów mieszkańców, a dzięki wykorzystaniu energii odnawialnej i zaawansowanych algorytmów zarządzania miastem ma być całkowicie bezemisyjne. To swoisty eksperyment w pionowej urbanizacji, który ma stanowić wzór dla przyszłych miast na świecie.

🔹 Oxagon – pływające miasto przemysłowe

Oxagon to przemysłowe serce NEOM-u, położone na wybrzeżu Morza Czerwonego. Projekt zakłada stworzenie największego pływającego miasta na świecie, które połączy zaawansowaną infrastrukturę portową, logistykę morską i centra badawczo-rozwojowe.

Na lądzie i na wodzie znajdą się fabryki przyszłości, zarządzane przez sztuczną inteligencję, zautomatyzowane linie produkcyjne i innowacyjne przestrzenie współpracy międzynarodowej. Oxagon ma przyciągać inwestorów z branż takich jak energia, nanotechnologia, transport, robotyka czy biotechnologia.

To tutaj mają być testowane nowe modele logistyki oparte na zrównoważonym łańcuchu dostaw, bez tradycyjnych ciężarówek i z pełną automatyzacją.

🔹 Trojena – zimowy kurort na pustyni

Trojena to najbardziej zaskakujący element NEOM-u – ośrodek sportów zimowych położony w górach, na środku pustyni. Brzmi jak oksymoron? Tymczasem wysokość terenu (do 2 600 m n.p.m.) oraz nowoczesne technologie chłodzenia mają umożliwić stworzenie pierwszego tego typu kurortu w regionie Bliskiego Wschodu.

Trojena będzie całorocznym celem turystycznym – zimą ma oferować stoki narciarskie, a latem wspinaczkę, trekking, wodospady, jeziora i rezerwaty przyrody. W planach są ekskluzywne hotele, luksusowe rezydencje, centrum odnowy biologicznej i futurystyczne miasteczko artystyczne.

To właśnie Trojena została wybrana jako gospodarz Zimowych Igrzysk Azjatyckich w 2029 roku – co będzie historycznym wydarzeniem, ponieważ po raz pierwszy takie igrzyska odbędą się w kraju arabskim.

🔹 Sindalah – raj dla milionerów

Sindalah to luksusowa wyspa na Morzu Czerwonym, której celem jest przyciągnięcie najbogatszych turystów z całego świata. To odpowiedź Arabii Saudyjskiej na Monako, Malediwy i Dubaj w jednym.

Wyspa ma oferować marinę dla superjachtów, ekskluzywne hotele (w tym Ritz-Carlton), pola golfowe, restauracje gwiazdkowe, luksusowe spa i kluby plażowe, a także prywatne wille i apartamenty do kupienia lub wynajmu.

Sindalah ma być wizytówką nowego arabskiego stylu życia: nowoczesnego, ekologicznego, opartego na usługach premium i przyciągającego globalną elitę.

---

Technologia i zrównoważony rozwój – fundamenty NEOM

Jednym z głównych założeń NEOM-u jest stworzenie nie tylko nowoczesnego regionu, ale globalnego laboratorium przyszłości – przestrzeni, w której będą testowane i wdrażane najnowsze technologie na masową skalę. NEOM ma być miastem przyszłości, zaprojektowanym przez dane, zasilanym czystą energią i zarządzanym przez sztuczną inteligencję.

Jak powiedział sam książę Mohammed bin Salman:

„NEOM będzie miejscem dla tych, którzy marzą o przyszłości – i mają odwagę ją tworzyć.”

🔹 Sztuczna inteligencja jako mózg miasta

W NEOM-ie sztuczna inteligencja i analiza Big Data mają być rdzeniem zarządzania. Algorytmy będą odpowiadać za wszystko: od rozkładu jazdy komunikacji, przez dostawy wody, po monitorowanie jakości powietrza. Infrastruktura będzie reagować w czasie rzeczywistym – np. zmniejszając zużycie energii tam, gdzie nikt jej nie potrzebuje, lub kierując ruch pieszy i transportowy najkrótszymi ścieżkami.

Mieszkańcy otrzymają dostęp do własnych cyfrowych asystentów AI, którzy będą znać ich harmonogram, preferencje zakupowe, nawyki zdrowotne i domowe rutyny. Celem jest pełna hiperpersonalizacja usług — czyli taki poziom dostosowania, którego tradycyjne miasta nie są w stanie osiągnąć.

🔹 Woda z morza? Desalinizacja na poziomie przemysłowym

W warunkach pustynnych dostęp do wody pitnej to wyzwanie. NEOM odpowiada na to poprzez masową inwestycję w technologie odsalania wody morskiej, w tym tzw. zrównoważoną desalinizację. W planach są elektrownie solarne zintegrowane z zakładami odsalania, które nie tylko produkują wodę, ale też minimalizują emisję i ślad środowiskowy.

NEOM ma być pierwszym miastem na świecie, które w 100% bazuje na odsalanej wodzie jako źródle wody pitnej. Równocześnie zaplanowano inteligentne systemy odzyskiwania wody szarej oraz monitoring zużycia w czasie rzeczywistym.

🔹 Energia odnawialna – serce całego systemu

Cały region NEOM będzie zasilany wyłącznie energią odnawialną – głównie słoneczną i wiatrową. Arabia Saudyjska już teraz buduje jedne z największych farm solarnych i wiatrowych na świecie, a NEOM ma być ich odbiorcą i punktem dystrybucji.

Plany zakładają również rozwój zielonego wodoru jako paliwa przyszłości – projekt „Helios” to ogromna instalacja do produkcji wodoru, który może zasilać pojazdy, fabryki i budynki bez emisji dwutlenku węgla.

🔹 Centrum innowacji i inkubator technologiczny

NEOM ma przyciągać start-upy, fundusze venture capital, laboratoria badawcze i globalnych gigantów technologicznych. Wśród branż priorytetowych znajdują się:

• biotechnologia,
• sztuczna inteligencja,
• finanse cyfrowe,
• produkcja 4.0,
• robotyka,
• smart mobility (inteligentne systemy transportowe).

Planowane są także specjalne strefy innowacji z zerowym podatkiem dochodowym i własnym systemem prawnym, które mają ułatwiać działalność międzynarodowym firmom i promować transfer wiedzy oraz inwestycji.

Podsumowując: NEOM to nie tylko urbanistyka – to platforma technologiczna, która ma wyznaczać nowe standardy życia miejskiego, opierając się na danych, czystej energii i pełnej integracji człowieka z technologią.

---

Kontrowersje i wyzwania – nie wszystko złoto, co się błyszczy

Choć NEOM przyciąga uwagę świata swoim rozmachem, futurystyczną wizją i ogromnymi inwestycjami, projekt od początku wzbudza również kontrowersje i poważne pytania etyczne, środowiskowe oraz technologiczne. Przy takiej skali nie da się uniknąć krytyki – i w przypadku NEOM-u jest ona wyjątkowo głośna.

🔹 Przymusowe wysiedlenia i kwestie praw człowieka

Jednym z najbardziej krytykowanych aspektów NEOM jest wypieranie lokalnych społeczności. Chodzi głównie o plemię Howeitat, które od pokoleń zamieszkuje tereny przeznaczone pod budowę THE LINE. Organizacje broniące praw człowieka, w tym Human Rights Watch i Amnesty International, alarmują o przymusowych eksmisjach, zastraszaniu mieszkańców, a nawet przypadkach przemocy.

W 2020 roku media obiegła sprawa Abdulrahima al-Howeiti, członka plemienia, który publicznie sprzeciwił się przymusowemu opuszczeniu rodzinnych terenów – został później zastrzelony przez saudyjskie siły bezpieczeństwa. Władze twierdzą, że był uzbrojonym buntownikiem. Rodzina i obrońcy praw człowieka uważają go za ofiarę państwowej represji.

To dramatyczne wydarzenie rzuciło cień na cały projekt i zainicjowało debatę o tym, czy postęp technologiczny można budować kosztem ludzkich losów i kultury lokalnej.

🔹 Ekologiczne wątpliwości

NEOM ma być zeroemisyjne, zielone i samowystarczalne – to główne hasła promujące projekt. Jednak budowa futurystycznego miasta na nieskazitelnych terenach pustynnych wiąże się z olbrzymim śladem węglowym, zużyciem materiałów budowlanych i niszczeniem naturalnych ekosystemów.

Eksperci zwracają uwagę, że całkowite „wyczyszczenie” 26 000 km² terenu oraz budowa konstrukcji takich jak 500-metrowy mur THE LINE czy pływające miasto Oxagon to przedsięwzięcia pochłaniające ogromne ilości stali, cementu i energii, które są dziś jednymi z najbardziej emisyjnych sektorów przemysłu.

Dodatkowo, wyspa Sindalah i kurort Trojena powstają na obszarach wyjątkowo wrażliwych ekologicznie – co może zagrażać lokalnym gatunkom fauny i flory.

🔹 Technologiczny optymizm kontra rzeczywistość

Pomimo szumnych zapowiedzi, wielu specjalistów od urbanistyki i inżynierii infrastrukturalnej podkreśla, że projekt NEOM balansuje na granicy technologicznej fikcji. Wdrożenie tak zaawansowanego systemu – z pełną automatyzacją, sztuczną inteligencją, transportem horyzontalno-wertykalnym i masową produkcją zielonego wodoru – w ciągu 10–15 lat może być po prostu niewykonalne.

Zresztą nawet sam transport w THE LINE – zakładający dojazd wszędzie w maksymalnie 20 minut – nie ma jeszcze żadnego istniejącego odpowiednika. Z punktu widzenia logistyki, integracji systemów i zarządzania populacją 9 milionów ludzi, takie rozwiązania nigdy wcześniej nie zostały przetestowane.

Pojawiają się też pytania, czy ludzie rzeczywiście będą chcieli żyć w mieście, które ma formę gigantycznego korytarza bez możliwości rozbudowy poziomej, o wysoce kontrolowanym środowisku i nieustannym monitoringu.

---

Ile kosztuje cały projekt i kto za to płaci?

Szacowany koszt projektu NEOM to ponad 500 miliardów dolarów. Finansowanie pochodzi głównie z Public Investment Fund (PIF) – funduszu inwestycyjnego Arabii Saudyjskiej, ale kraj aktywnie poszukuje inwestorów zagranicznych, partnerów technologicznych i firm budowlanych.

Do współpracy zaproszono takich gigantów jak firmy McKinsey, Boston Dynamics, Siemens, Bechtel czy AECOM.

---

Czy NEOM to przyszłość miast?

Niezależnie od kontrowersji, wątpliwości i krytyki, jedno jest pewne — NEOM stawia pytanie, którego nie można zignorować: jak będą wyglądać miasta przyszłości? Czy da się zbudować przestrzeń, która łączy ultranowoczesne technologie z dbałością o środowisko i jednocześnie zapewnia ludziom wysoki standard życia?

NEOM nie jest tylko projektem budowlanym. To ideologiczne wyzwanie rzucone całemu światu. Arabia Saudyjska — przez dekady kojarzona niemal wyłącznie z ropą, konserwatyzmem i pustynnym klimatem — chce pokazać się jako lider innowacji, technologii i urbanistycznej odwagi.

Jeśli choć część planów się powiedzie, NEOM może nie tylko przyciągnąć kapitał i turystów, ale wyznaczyć nową normę dla tego, jak budujemy, zarządzamy i zamieszkujemy przestrzeń miejską. Takie elementy jak bezemisyjność, zintegrowane AI, transport bez samochodów czy pionowa urbanistyka mogą stać się inspiracją dla przyszłych projektów w Azji, Europie i obu Amerykach.

Arabia Saudyjska postawiła wszystko na jedną kartę — zainwestowała setki miliardów dolarów, otworzyła się na świat i ściąga globalne talenty, by udowodnić, że jest gotowa przewodzić zmianom. Jeśli NEOM okaże się sukcesem, może przedefiniować układ sił na geopolitycznej mapie świata, redefiniując nie tylko gospodarkę Bliskiego Wschodu, ale też globalne standardy urbanizacji, turystyki, energii i stylu życia.

Ale jeśli zawiedzie — stanie się przestrogą. Pomnikiem zbyt wielkich ambicji i źle skalibrowanego optymizmu technologicznego. Dlatego świat patrzy na NEOM z mieszaniną fascynacji, sceptycyzmu i ciekawości.

---

Najczęściej zadawane pytania